楚水入洞庭者三:曰蒸湘,曰资湘,曰沅湘;故有“三湘”之名。洞庭即湘水之尾,故君山曰湘山也。资湘亦名潇湘,今资江发源武冈上游之夫夷水,土人尚曰潇溪,其地曰萧地。见《宝庆府志》。《水经注》不言潇水,而柳宗元别指永州一水为潇,遂以蒸湘为潇湘,而三湘仅存其二矣。予生长三湘,溯洄云水,爰为棹歌三章,以正其失,且寄湖山乡国之思。
草檄驰高阙,分符出未央。雕弓秋玉镂,宝剑夜金装。
马饮长河白,兵交落日黄。军中诸校喜,生得左贤王。
胡麻叶大麦穗黄,百株垂柳干株杨。东村西村通桥梁,鸡鸣犬吠流水长。
养蚕作茧家满筐,种豆绕篱瓜绕墙。趁墟日出驱马羊,秧哥杂沓携巴郎,怀中饼铒牛酥香。
巴郎汉语音琅琅,中庸论语吟篇章。阿浑伯克衙前忙,分水雇役兼征粮。
衣冠大半仍胡俗,郡县从新隶职方。轮台之悔思汉皇,穷兵西域晚自伤。
后来岑著作,歌词尤慨慷。城头吹角雪茫茫,边风夜吼不可当。
一川碎石挟之舞,误惊群燕翻空翔,至今诵之心悲凉。
荒微忽变丰乐乡,天时地气应蓄昌。轮台之歌我继作,人间何处无沧桑。
武皇重征伐,战士轻生死。朝争刃上功,暮作泉下鬼。
悲风吊枯骨,明月照荒垒。千载留长声,呜咽城南水。
杖藜到处立苍茫,两脚青山老法幢。
飞去白云何处住,一蓑烟雨下吴江。
芳草萋迷一径斜,澹烟疏雨噪新鸦。
城南春色浓于酒,醉杀千林桃杏花。
边笳动地吹,铁衣寒未卸。
壮士冢累累,骨香千载下。
几度长吟复短吁,食牛汗血总成虚。招魂夜拂新封土,阁泪时翻旧读书。
天地有愁谁似我,海门无色月沈珠。儿今何地为才鬼,却怪秋来入梦疏。
南天鹏海飞难尽,北极鳌峰镇不摇。
玄圃三山金作殿,青溪百仞玉为桥。
千春翠树玄霜落,九夏洪厓紫雪飘。
桃花零乱常迷路,彩凤翩翩不易招。
十年不得青鸾信,一旦还吹碧玉箫。
窗前度曲通真诀,灶下修丹悟浪烧。
飘飘翠袖空中举,白日于飞作仙侣。
骑鹤双双阆苑来,乘虬两两天台去。
缑山初月似梳明,洛水清波杂佩声。
云车并驾朝王母,霞帐联丝伴许琼。
人间沧海尘将满,天上朱桃果未成。
弱水圜州三万里,方壶绝顶九千坪。
飞去飞来烟雾里,为雨为云朝暮行。
翡翠兰苕不独栖,玉杯金案学齐眉。
岂知宝殿嫦娥怨,翻笑银河织女思。
同是神仙不同乐,掩泪年年伤寂寞。
玉指终朝虚度机,金圭往岁空餐药。
不如且斫潇湘竹,相随共奏鸾凰乐。
长安孤月半轮明,征夫远戍蓬婆城。古来离别难为情,况复萧条朔思生。
寒蛩东壁切叨鸣,不堪墙外砧杵声。感君独宿涕泗零,梦回枕席光荧荧。
起视银河天半横,枝头双鸟栖不惊。念我独兮忧伤并,安得沙场烽燧清。
腰县鹊印缦胡缨,鸳鸯为被合欢成,与君相对坐调笙。