已作淹留计,行舻岂恨迟。
却投前浦宿,还似始来时。
寥泬鲈乡远,飘零鹤发悲。
犹欣有隐者,度景覆残棋。
霜落江寒鸣雁稀,倚楼人定怨归迟。笛声唤起山头月,飞上青天照别离。
星落胡王死,河窍汉使归。
雪山经夏冷,天马入秋肥。
幽人不可见,深避等猿猱。梅雨湿残雪,松风起暮涛。
山回疑地尽,石矗仰天高。借问衡门路,鹤鸣在九皋。
颜生称为仁,荣公言有道。
屡空不获年,长饥至于老。
虽留身后名,一生亦枯槁(gǎo)。
死去何所知,称(chèn)心固为好。
客养千金躯,临化消其宝。
裸葬何必恶,人当解意表。
人称颜回是仁者,又说荣公有道心。
颜回穷困且短命,荣公挨饿至终身。
虽然留下身后名,一生憔悴甚清贫。
人死之后无所知,称心生前当自任。
短暂人生虽保养,身死荣名皆不存。
裸葬又有何不好?返归自然才是真。
颜生:即颜回,字子渊,春秋时鲁国人,是孔子最得意的弟子。称为仁:被称为仁者;以仁德而著称。《论语·雍也》:“子曰:回也,其心三月不违仁。”《孔子家语》:“回之德行著名,孔子称其仁焉。”荣公:即荣启期,春秋时隐士。有道:指荣启期能安贫自乐。
屡空:指颜回生活贫困,食用经常空乏。
枯槁:本指草木枯萎,这里指贫困憔悴。
称心:恰合心愿。固:必。
客:用人生如寄、似过客之意,代指短暂的人生。
裸葬:裸体埋葬。恶:不好。意表:言意之外的真意,即杨王孙所说的“以反吾真”的“真”。
积善云有报,夷叔在西山。
善恶苟不应,何事空立言!
九十行带索,饥寒况当年。
不赖固穷节,百世当谁传。
据说积善有善报,夷叔饿死在西山。
善恶如果不报应,为何还要立空言!
荣公九十绳为带,饥寒更甚于壮年。
不靠固穷守高节,声名百世怎流传。
云有报:说是有报应。指善报。夷叔:伯夷、叔齐,商朝孤竹君的两个儿子。孤竹君死后,兄弟二人因都不肯继位为君而一起出逃。周灭商后,二人耻食周粟,隐于首阳山,采薇(野菜)而食,最后饿死。
苟:如果。何事:为什么。立言:树立格言。
况:甚,更加。当年:指壮年。
固穷节:固守穷困的节操。
行止千万端,谁知非与是。
是非苟(gǒu)相形,雷同共誉毁。
三季多此事,达士似不尔。
咄(duō)咄俗中愚,且当从黄绮(qǐ)。
行为举止千万种,谁是谁非无人晓。
是非如果相比较,毁誉皆同坏与好。
夏商周未多此事,贤士不曾随风倒。
世俗愚者莫惊叹,且隐商山随四皓。
行止:行为举止。端:种,类。
苟:如果。相形:互相比较。雷同:人云亦云,相同。毁誉:诋毁与称誉。
三季:指夏商周三代的末期。达士:贤达之人。尔:那样。
咄咄:惊怪声。俗中愚:世俗中的愚蠢者。黄绮:夏黄公与绮里,代指“商山四皓”。